SÜLEYMAN'IN ÖZDEYİŞLERİ GİRİŞ

zdeyişler

26 Yaz ortasında kar, hasatta yağmur uygun olmadığı gibi,
Akılsıza da onur yakışmaz.

2 Öteye beriye uçuşan serçe

Ve kırlangıç gibi,

Hak edilmemiş lanet de tutmaz.

3 Ata kırbaç, eşeğe gem,

Akılsızın sırtına da değnek gerek.

4 Akılsıza ahmaklığına göre karşılık verme,

Yoksa sen de onun düzeyine inersin.

5 Akılsıza ahmaklığına uygun karşılık ver,

Yoksa kendini bilge sanır.

6 Akılsızın eliyle haber gönderen,

Kendi ayaklarını kesen biri gibi,

Kendine zarar verir.

7 Akılsızın ağzında özdeyiş,

Kötürümün sarkan bacakları gibidir.

8 Akılsızı onurlandırmak,

Taşı sapana bağlamak gibidir.

9 Sarhoşun elindeki dikenli dal ne ise,

Akılsızın ağzında özdeyiş de odur.

10 Oklarını gelişigüzel fırlatan okçu neyse,

Yoldan geçen akılsızı ya da sarhoşu ücretle tutan da öyledir.

11 Ahmaklığını tekrarlayan akılsız,

Kusmuğuna dönen köpek gibidir.

12 Kendini bilge gören birini tanıyor musun?

Akılsız bile ondan daha umut vericidir.

13 Tembel, "Yolda aslan var,

Sokaklarda aslan dolaşıyor" der.

14 Menteşeleri üzerinde dönen kapı gibi,

Tembel de yatağında döner durur.

15 Tembel elini sahana daldırır,

Yeniden ağzına götürmeye üşenir.

16 Tembel kendini,

Akıllıca yanıt veren yedi kişiden daha bilge sanır.

17 Kendini ilgilendirmeyen bir kavgaya bulaşan kişi,

Yoldan geçen köpeği kulaklarından tutana benzer.

18-19 Ateşli ve öldürücü oklar savuran bir deli neyse,

Komşusunu aldatıp, "Şaka yapıyordum"

Diyen de öyledir.

20 Odun bitince ateş söner,

Dedikoducu yok olunca kavga diner.

21 Kor için kömür, ateş için odun neyse,

Çekişmeyi alevlendirmek için kavgacı da öyledir.

22 Dedikodu tatlı lokma gibidir,

İnsanın ta içine işler.

23 Okşayıcı dudaklarla kötü yürek,

Sırlanmış toprak kaba benzer.

24 Yüreği nefret dolu kişi sözleriyle niyetini gizlemeye çalışır,

Ama içi hile doludur.

25 Güzel sözlerine kanma,

Çünkü yüreğinde yedi iğrenç şey vardır.

26 Nefretini hileyle örtse bile,

Kötülüğü toplumun önünde ortaya çıkar.

27 Başkasının kuyusunu kazan içine kendi düşer,

Taşı yuvarlayan altında kalır.

28 Yalancı dil incittiği kişilerden nefret eder,

Yaltaklanan ağızdan yıkım gelir.

Özdeyişler

27 Yarınla övünme,
Çünkü ne getireceğini bilemezsin.

2 Seni kendi ağzın değil, başkaları övsün,

Kendi dudakların değil, yabancı övsün.

3 Taş ağırdır, kum bir yüktür,

Ama ahmağın kışkırtması ikisinden de ağırdır.

4 Öfke zalim, hiddet azgındır,

Ama kıskançlığa kim dayanabilir?

5 Açık bir azar,

Gizli tutulan sevgiden iyidir.

6 Düşmanın öpücükleri aldatıcıdır,

Ama dostun seni iyiliğin için yaralar.

7 Tok insanın canı balı bile çekmez,

Aç kişiye en acı şey tatlı gelir.

8 Yuvasından uzak kalan kuş nasılsa,

Yurdundan uzak kalan insan da öyledir.

9 Güzel koku ve buhur canı ferahlatır,

Dostun verdiği öğüt insana tatlı gelir.

10 Kendi dostunu da babanın dostunu da bırakma

Ve felakete uğradığın gün kardeşinin evine gitme;

Yakın komşun uzaktaki kardeşten yeğdir.

11 Oğlum, bilgece davran ki yüreğim sevinsin,

Beni ayıplayana yanıt vereyim.

12 İhtiyatlı kişi tehlikeyi görünce saklanır,

Bönse öne atılır ve zarar görür.

13 Tanımadığı birine kefil olanın giysisini al;

Bir yabancı için yapıyorsa bunu,

Giysisini rehin tut.

14 Sabah sabah komşuya verilen gürültülü bir selam

Küfür sayılır.

15 Kavgacı kadının dırdırı

Yağmurlu günde damlaların dinmeyen sesi gibidir.

16 Böyle bir kadını dizginlemeye kalkmak,

Rüzgarı ya da yağı avuçta tutmaya çalışmak gibidir.

17 Demir demiri biler,

İnsan da insanı...

18 İncir ağacını budayan meyvesini yer,

Efendisine hizmet eden onurlandırılır.

19 Su görüntümüzü nasıl yansıtıyorsa,

Yürek de insanın içini yansıtır.

20 Ölüm ve yıkım diyarı insana doymaz,

İnsanın gözü de hiç doymaz.

21 Altın ocakta, gümüş potada sınanır,

İnsansa aldığı övgüyle sınanır.

22 Ahmağı buğdayla birlikte dibekte tokmakla dövsen bile,

Ahmaklığından kurtulmaz.

23 Davarına iyi bak,

Sığırlarına dikkat et.

24 Çünkü zenginlik kalıcı değildir

Ve taç kuşaktan kuşağa geçmez.

25 Çayır biçilince, yeni çimen çıkınca,

Dağlardaki otlar toplanınca,

26 Kuzular seni giydirir,

Tekeler tarlanın bedeli olur.

27 Keçilerin sütü yalnız seni değil,

Ev halkını, hizmetçilerini de doyurmaya yeter.

zdeyişler

28 Kötü kişi kendisini kovalayan olmasa bile kaçar,
Doğrularsa genç aslan gibi yüreklidir.

2 Ayaklanan ülke çok başlı olur,

Ama akıllı, bilgili kişi düzeni sağlar.

3 Yoksulu ezen yoksul,

Ürünü harap eden sağanak yağmur gibidir.

4 Yasayı terk eden kötüyü över,

Yerine getirense kötüye karşı çıkar.

5 Kötüler adaletten anlamaz,

RAB'be yönelenlerse her yönüyle anlar.

6 Dürüst bir yoksul olmak,

Yolsuzlukla zengin olmaktan yeğdir.

7 Kutsal Yasa'yı yerine getiren çocuk akıllıdır,

Oburlarla arkadaşlık edense babasını utandırır.

8 Faiz ve tefecilikle malına mal katan kişi,

Bunu yoksullara acıyan için biriktirir.

9 Yasaya kulağını tıkayanın

Duası da iğrençtir.

10 Dürüst kişileri kötü yola saptıran

Kendi kazdığı çukura düşer.

İyiliği özü sözü bir olanlar miras alacak.

11 Zengin kendini bilge sanır,

Ama akıllı yoksul onun içini okur.

12 Doğruların zaferi coşkuyla kutlanır,

Ama kötüler egemen olunca insan kaçacak yer arar.

13 Günahlarını gizleyen başarılı olmaz,

İtiraf edip bırakansa merhamet bulur.

14 Günahtan çekinen ne mutludur!

İnatçılık edense belaya düşer.

15 Yoksul halkı yöneten kötü kişi

Kükreyen aslan, saldırgan ayı gibidir.

16 Gaddar önderin aklı kıttır;

Haksız kazançtan nefret edense uzun ömürlü olur.

17 Adam öldürmekten vicdan azabı çeken, mezara dek kaçacaktır;

Kimse ona yardım etmesin.

18 Alnı ak yaşayan kurtulur,

Yolsuzluk yapan ansızın yıkıma uğrar.

19 Toprağını işleyenin ekmeği bol olur,

Hayal peşinde koşansa yoksulluğa doyar.

20 Güvenilir kişi bolluğa erer,

Zengin olmaya can atansa beladan kurtulamaz.

21 Hatır gözetmek iyi değildir,

Çünkü insan bir lokma ekmek için bile suç işler.

22 Cimri servet peşinde koşar,

Yoksulluğa uğrayacağını düşünmez.

23 Başkasını azarlayan sonunda

Pohpohlayandan daha çok beğeni kazanır.

24 Annesini ya da babasını soymayı günah saymayan,

Haydutla birdir.

25 Açgözlü kavga çıkarır,

RAB'be güvenense bolluk içinde yaşar.

26 Kendine güvenen akılsızdır,

Bilgece davranan güvenlikte olur.

27 Yoksula verenin eksiği olmaz,

Yoksulu görmezden gelense bir sürü lanete uğrar.

28 Kötüler egemen olunca insan kaçacak yer arar,

Ama kötüler yok olunca doğrular çoğalır.

Özdeyişler

29 Defalarca azarlandığı halde dikbaşlılık eden,
Ansızın yıkıma uğrayacak, çare yok.

2 Doğru kişiler çoğalınca halk sevinir,

Kötü kişi hükümdar olunca halk inler.

3 Bilgeliği seven babasını sevindirir,

Fahişelerle dostluk eden malını yitirir.

4 Adaletle yöneten kral ülkesini ayakta tutar,

Ağır vergiler koyansa çökertir.

5 Başkasını pohpohlayan kişi,

Ona tuzak kurar.

6 Kötünün başkaldırısı kendine tuzak olur,

Doğru kişiyse ezgi söyler ve sevinir.

7 Doğru kişi yoksulların hakkını verir,

Kötü kişi hak hukuk nedir bilmez.

8 Alaycı kişiler kentleri bile karıştırır,

Bilgelerse öfkeyi yatıştırır.

9 Bilge kişiyle davası olan ahmak

Kızar, alay eder ve rahat vermez.

10 Kana susamışlar dürüst kişiden nefret eder,

Doğrularsa onun canını korur.

11 Akılsız hep patlamaya hazırdır,

Bilgeyse öfkesini dizginler.

12 Hükümdar yalana kulak verirse,

Bütün görevlileri de kötü olur.

13 Zorbayla yoksulun ortak bir noktası var:

İkisinin de gözünü açan RAB'dir.

14 Yoksulları adaletle yöneten kralın

Tahtı hep güvenlikte olur.

15 Değnekle terbiye bilgelik kazandırır,

Kendi haline bırakılan çocuksa annesini utandırır.

16 Kötüler çoğalınca başkaldırı da çoğalır,

Ama doğrular onların düşüşünü görecektir.

17 Oğlunu terbiye et, o da sana huzur verecek

Ve gönlünü hoşnut edecektir.

18 Tanrısal esinden yoksun olan halk

Sınır tanımaz olur.

Ne mutlu Yasa'yı yerine getirene!

19 Köle salt sözle terbiye edilemez,

Çünkü anlasa da kulak asmaz.

20 Sözünü tartmadan konuşan birini tanıyor musun?

Akılsızın durumu bile onunkinden daha umut vericidir.

21 Çocukluğundan beri kölesini şımartan,

Sonunda cezasını çeker.

22 Öfkeli kişi çekişme yaratır,

Huysuz kişinin başkaldırısı eksik olmaz.

23 Kibir insanı küçük düşürür,

Alçakgönüllülükse saygı kazandırır.

24 Hırsızla ortak olanın düşmanı kendisidir,

Mahkemede yemin etse de bildiğini söylemez.

25 İnsandan korkmak tuzaktır,

Ama RAB'be güvenen güvenlikte olur.

26 Hükümdarın gözüne girmek isteyen çoktur,

Ama RAB'dir insana adalet sağlayan.

27 Doğrular haksızlardan iğrenir,

Kötüler de dürüst yaşayanlardan.

Özdeyişler

Agur'un Özdeyişleri

30 Massalı Yake oğlu Agur'un sözleri:
Bu adam şöyle diyor:

"Yoruldum, ey Tanrım, yoruldum ve tükendim[i].

2 Gerçekten ben insanların en cahiliyim,

Bende insan aklı yok.

3 Bilgeliği öğrenmedim,

Kutsal Olan'a ilişkin bilgiden de yoksunum.

4 Kim göklere çıkıp indi?

Kim yeli avuçlarında topladı?

Suları giysisiyle sarıp sarmalayan kim?

Kim belirledi dünyanın sınırlarını?

Adı nedir, oğlunun adı nedir, biliyorsan söyle!

5 Tanrı'nın her sözü güvenilirdir,

O kendisine sığınan herkese kalkandır.

6 O'nun sözüne bir şey katma,

Yoksa seni azarlar, yalancı çıkarsın.

7 Ey Tanrı, iki şey diledim senden:

Ben ölmeden bunları esirgeme benden.

8 Sahtekârlığı, yalanı benden uzak tut,

Bana ne yoksulluk ne de zenginlik ver;

Payıma düşen ekmeği ver, yeter.

9 Yoksa bolluktan, 'Kimmiş RAB?' diye seni yadsır,

Ya da yoksulluktan çalar

Ve Tanrım'ın adını lekelemiş olurum.

10 Köleyi efendisine çekiştirme,

Yoksa sana lanet eder, sen de suçlu çıkarsın.

11 Öyleleri var ki, babalarına lanet eder,

Annelerine değer vermezler.

12 Öyleleri var ki, kendilerini tertemiz sanırlar,

Oysa kötülüklerinden arınmış değiller.

13 Öyleleri var ki, kendilerinden üstün kimse yok sanır,

Herkese tepeden bakarlar.

14 Öyleleri var ki, dişleri kılıç, çeneleri bıçaktır,

Mazlumlarla yoksulları yutup yeryüzünden yok ederler.

15 Sülüğün iki kızı vardır, adları 'Ver, ver'dir.

Hiç doymayan üç şey,

'Yeter' demeyen dört şey vardır:

16 Ölüler diyarı, kısır rahim,

Suya doymayan toprak ve 'Yeter' demeyen ateş.

17 Babasıyla alay edenin, annesinin sözünü hor görenin

Gözünü deredeki kargalar oyacak;

O akbabalara yem olacak.

18 Aklımın ermediği üç şey,

Anlamadığım dört şey var:

19 Kartalın gökyüzünde,

Yılanın kayada,

Geminin denizde izlediği yol

Ve erkeğin genç kızla tuttuğu yol.

20 Zina eden kadının yolu da şöyledir:

Yer, ağzını siler,

Sonra da, 'Suç işlemedim' der.

21 Yeryüzü üç şeyin altında sarsılır;

Katlanamadığı dört şey vardır:

22 Kölenin kral olması,

Budalanın doyması,

23 Nefret edilen kadının evlenmesi

Ve hizmetçinin hanımının yerine geçmesi.

24 Dünyada dört küçük yaratık var ki,

Çok bilgece davranırlar:

25 Karıncalar güçlü olmayan bir topluluktur,

Ama yiyeceklerini yazdan biriktirirler.

26 Kaya porsukları da güçsüz bir topluluktur,

Ama yuvalarını kaya kovuklarında yaparlar.

27 Çekirgelerin kralı yoktur,

Ama bölük bölük ilerlerler.

28 Kertenkele elle bile yakalanır,

Ama kral saraylarında bulunur.

29 Yürüyüşü gösterişli üç yaratık,

Davranışı gösterişli dört yaratık var:

30 Hayvanların en güçlüsü olan

Ve hiçbir şeyin önünde pes etmeyen aslan,

31 Tazı[ii], teke

Ve ordusunun başındaki kral.

32 Eğer budala gibi kendini yücelttinse

Ya da kötülük tasarladınsa,

Dur ve düşün[iii]!

33 Çünkü nasıl sütü dövünce tereyağı,

Burnu sıkınca kan çıkarsa,

Öfkeyi kurcalayınca da kavga çıkar."




[i] 30:1. Ya da "Bu adam İtiel'e, İtiel'e ve Ukkal'a şöyle diyor"

[ii] 30:31. "Tazı": "Horoz" ya da "Savaş atı". İbranice sözcüğün anlamı tam bilinmiyor

[iii] 30:32. "Dur ve düşün": Özgün metin, "Elini ağzına koy"

Özdeyişler

Lemuel'in Özdeyişleri

31 Massa Kralı Lemuel'in sözleri -
Annesinin ona öğrettikleri:

2 Oğlum, rahmimin ürünü, ne diyeyim?

Adaklarımın yanıtı oğlum, ne diyeyim?

3 Gücünü kadınlara,

Gençliğini kralları mahvedenlere kaptırma!

4 Şarap içmek krallara yakışmaz, ey Lemuel,

Krallara yakışmaz!

İçkiyi özlemek hükümdarlara yaraşmaz.

5 Çünkü içince kuralları unutur,

Mazlumun hakkını yerler.

6 İçkiyi çaresize,

Şarabı kaygı çekene verin.

7 İçsin ki yoksulluğunu unutsun,

Artık sefaletini anmasın.

8 Ağzını hakkını savunamayan için,

Kimsesizin davasını gütmek için aç.

9 Ağzını aç ve adaletle yargıla,

Mazlumun, yoksulun hakkını savun.

Erdemli Kadın[1]

10 Erdemli kadını kim bulabilir?

Onun değeri mücevherden çok üstündür.

11 Kocası ona yürekten güvenir

Ve kazancı eksilmez.

12 Kadın ona kötülükle değil,

Yaşamı boyunca iyilikle karşılık verir.

13 Yün, keten bulur,

Zevkle elleriyle işler.

14 Ticaret gemileri gibidir,

Yiyeceğini uzaktan getirir.

15 Gün ağarmadan kalkar,

Ev halkına yiyecek, hizmetçilerine paylarını verir.

16 Bir tarlayı gözüne kestirip satın alır,

El emeğiyle kazandığı parayla bağ diker.

17 Giyinip kollarını sıvar,

Canla başla çalışır.

18 Ticaretinin kârlı olduğunu bilir,

Çırası gece boyunca yanar.

19 Eliyle örekeyi tutar,

Avcunda iği tutar.

20 Mazluma kollarını açar,

Yoksula elini uzatır.

21 Kar yağınca ev halkı için kaygılanmaz,

Çünkü hepsinin iki kat[2] giysisi vardır.

22 Yatak örtüleri dokur,

Kendi giysileri ince mor ketendendir.

23 Kocası ülkenin ileri gelenleriyle oturup kalkar,

Kent kurulunda iyi tanınır.

24 Kadın diktiği keten giysilerle

Ördüğü kuşakları tüccara satar.

25 Güç ve onurla kuşanmıştır,

Geleceğe güvenle bakar.

26 Ağzından bilgelik akar,

Dili iyilik öğütler.

27 Ev halkının işlerini yönetir,

Tembellik nedir bilmez.

28 Çocukları önünde ayağa kalkıp onu kutlar,

Kocası onu över.

29 "Soylu işler yapan çok kadın var,

Ama sen hepsinden üstünsün" der.

30 Çekicilik aldatıcı, güzellik boştur;

Ama RAB'be saygılı kadın övülmeye layıktır.

31 Ellerinin hak ettiğini verin kendisine,

Yaptıkları için kent kurulunda övülsün.





[1] 31:10-31 ayetler akrostiş biçimde yazılmıştır. Yani her satır sırayla İbranice alfabenin değişik bir harfiyle başlar

[2] 31:21. "İki kat" ya da "Kırmızı"